کاهش اثرات تنش خشکی در گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis L) با استفاده از باکتری محرک رشد

چکیده مقدمه: تنش‌های محیطی جزء مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان دارویی به‌شمار می­روند و استفاده از مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهان نظیر باکتری‌های محرک رشد می‌تواند راهکاری برای کاهش اثرات تنش خشکی باشد. عوامل محیطی از یک سو باعث تغییراتی در رشد گیاهان دارویی و از طرف دیگر موجب تغییر در مقدار و کیفیت مواد موثره آن‌ها نظیر آلکالوئیدها، گلیکوزیدها، استروئیدها و روغن‌های فرار (اسانس‌ها) می‌گردند. مواد و روش‌‌ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار در 4 تکرار در گلخانه دانشگاه کاشان انجام شد. عامل اول آبیاری در 3 سطح شامل آبیاری در حد ظرفیت زراعی (FC)، تنش ملایم (2/3 FC)، و تنش شدید (1/3 FC) بود که تیمارهای خشکی پس از اسقرار کامل پایه‌های کشت شده انجام گرفت. عامل دوم سویه باکتری محرک رشد در چهار سطح شاهد (صفر) و افزودن 10-10، 8-10 و6-10 مولار به خاک گلدان‌ها به‌صورت محلول قبل از اعمال تنش خشکی بود. به‌منظور تعیین ظرفیت زراعی خاک ابتدا جرم مخصوص ظاهری خاک محاسبه شد. سپس براساس مقدار جرم خاک گلدان‌ها ارتفاع خاک تنظیم شد. سپس با قرار دادن زیرگلدانی در کف گلدان، تا حد اشباع با استوانه مدرج آب اضافه گردید. سپس وزن گلدان و خاک اشباع با ترازو تعیین گردید و سر گلدان‌ها با پلاستیک پوشانده شد و پس از گذشت 48 ساعت مجدداً گلدان‌ها توزین شد و اختلاف وزن، مقدار آب ثقلی است. از کسر وزن آب ثقلی از میزان آب اولیه، آب لازم برای ظرفیت زراعی محاسبه گردید. نتایج: از نتایج بدست آمده مشخص شد که استفاده از ماده تنظیم‌کننده رشد گیاهی (باکتری محرک رشد) برای حفظ عملکرد اقتصادی گیاهان تحت تنش ضروری و قابل توجیه است. نتایج نشان داد که کاهش آبیاری تاثیر معنی‌داری در کاهش پارامترهای رشد شامل وزن خشک، طول ریشه، ارتفاع گیاه و عملکرد اسانس داشت. براساس نتایج، درصد اسانس با کاهش آبیاری، افزایش معنی‌داری را در سطح یک درصد نشان داد؛ به‌طوری‌که درصد اسانس از 34/0 در تیمار آبیاری کامل به 85/0 در تنش شدید و استفاده از 8-10 مولار باکتری رسید. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که استفاده از این باکتری از طریق تحریک افزایش پارامترهای رشد و عملکرد ماده خشک رزماری باعث افزایش عملکرد اسانس این گیاه شد و راهکار مناسبی برای مقابله با شرایط تنش خشکی می‌باشد. واژه‌های کلیدی: باکتری، تنش، درصد اسانس، ظرفیت زراعی، وزن خشک